Stanisław Staszic1755-1826

To jedna z najpiękniejszych postaci okresu oświecenia, która swoim działaniem odcisnęła piętno na losach swego narodu. Stanisław Staszic urodził się w Pile w powszechnie szanownej rodzinie. Jego ojciec był burmistrzem. Mały Staś był chorowity i matka przeznaczała go do stanu duchownego. Po wyświeceni na księdza, kształcił się w kierunkach ścisłych na uniwersytetach w Lipsku i Getyndze oraz w College de France w Paryżu. Całe swoje życie poświęcił dwóm sprawom: Ojczyźnie i nauce. Należał do grona głównych postaci obozu reform w okresie Sejmu Czteroletniego Występował w obronie interesów mieszczaństwa i chłopów. W okresie przedrozbiorowym jako mieszczanin miał możliwości szerszej działalności dlatego wypowiadał się przede wszystkim w druku. Wydał słynne "Uwagi nad życiem Jana Zamojskiego", oraz Przestrogi dla Polski, w których krytykował błędy rządzących i wskazywał drogę naprawy państwa. Po rozbiorach został działaczem gospodarczym. Uczestniczył w budowach kopalń i zakładaniu szkół górniczych. W dziele "O ziemiorództwie Karpartów i innych gór i równin Polski" zamieścił mapę geologiczną Polski i krajów sąsiednich, będącą pionierskim opracowaniem w tej dziedzinie wiedzy. Był także współzałożycielem Uniwersytetu Warszawskiego, Szkoły Agronomicznej czy Szkoły Budownictwa. Z jego inicjatywy powstało Towarzystwo Przyjaciół Nauk. Jemu też zawdzięcza ono swoja siedzibę, którą nazwano Pałacem Staszica. Mimo wielkiej fortuny, Staszic prowadził życie bardzo skromne. Wszystkie swoje zasoby przeznaczał na rzecz innych. Wspomagał finansowo uczonych, a przede wszystkim pomagał biednym. W swoich dobrach ziemskich oddał chłopom ziemię na własność i z myślą o nich założył Towarzystwo Hrubieszowskie. Zmarł w 1826 roku, a wszystko co miał przekazał na cele dobroczynne.

(opracowanie: I.Towgin)